Хөгжлийн банк 9 том зээлдэгчтэй. Тэдгээрийн тав нь асуудалтай.  Жишээ нь  “Капитал” банк дампуурсан.  Иймээс Хөгжлийн банкны зээлийн хүү болоод хугацаа хийгээд эргэн төлөлтийн эргэн тойронд Хөгжлийн банкны Дэд захирал бөгөөд Төслийн санхүүжилт, зээлийн газрын захирал Ч.Мөнхбаяраас зарим зүйлийг тодрууллаа.

 

-Хөгжлийн банкин дахь зээлийн үлдэгдэл хэд байгаа вэ?

 

-Банкны зээлийн үлдэгдэл өнөөдрийн байдлаар 2.6 их наяд байна. Хөгжлийн банк хоёр үндсэн хэлбэрээр зээл олгодог. Нэг нь аж ахуйн нэгжүүдэд шууд олгоно. Нөгөө нь арилжааны банкуудаар дамжуулан зээл олгодог. Шууд олгосон зээлийн үлдэгдэл 2.1 их наяд төгрөг.  Арилжааны банкуудаар олгосон зээлийн үлдэгдэл 500 тэрбум төгрөг байна. Энэ дүн хоёр жилийн өмнө 1.5 их наяд төгрөг байсан. Сүүлийн хоёр жилд эрчимтэйгээр бууруулж, 500 тэрбум төгрөгийн үлдэгдэлтэй болсон. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсыг хөгжүүлэх хөтөлбөрүүдийн үйл ажиллагааг идэвхитэй дэмжиж байгаа гэж ойлгож болно.

 

-Зээлдэгчдийн тоон үзүүлэлтийг сонирхуулж болох уу?

 

-Зээлдэгчийн тоогоор нь авч үзвэл Хөгжлийн банк 61 зээлдэгчтэй. 12 арилжааны банк болон өөрийн охин компаниудаараа дамжуулан зээлийг олгодог. Хөгжлийн банк өөрт байгаа нийт активынхаа 60 орчим хувийг зээлд гаргаж байгаа. Үлдсэн хувийг арилжааны банкуудад байршуулах, шаардлагатай нөөцийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх зорилгоор хадгалдаг.

 

-Зээлийн хүү болоод хугацаа, ямар валютаар олгодог вэ?

 

-Хөгжлийн банкны нийт олгосон зээлийн 37 хувь нь төгрөгөөр, 46 хувь нь ам.доллараар, 9.3 хувь нь еврогоор олгогдсон. Хөгжлийн банкны жигнэсэн дундаж хүү нь 7.8 хувь. Харилцагчид санал болгож байгаа хүү 10-12 хувийн хүүтэй. Энэ нь тухайн харилцагчийн эрсдлийн түвшинээс шалтгаалж өөр байдаг. Дундаж хугацаа 5.7 жил. Аль болох урт хугацаатай зээлийг бага хүүтэйгээр олгох байр суурь баримталдаг.

 

-Хөгжлийн банкны шаардлагыг хангасан төсөл, хөтөлбөр маш бага байдаг гэж байсан. Хэр өндөр шаардлага тавьдаг болоод тэр вэ?

 

-Хөгжлийн банкны шаардлагыг хангасан төслүүд ховор байдаг. Орж ирж байгаа төслүүд нь импортыг орлох чиглэлтэй. Хэт жижиг. Эсвэл ТЭЗҮ-гээрээ эдийн засгийн үр ашиг нь нотлогддоггүй ч юм уу. Иймэрхүү хүндрэлүүд бий. Үүний шалтгаан нь тун энгийн. Аж ахуйн нэгж, иргэд бүгдээрээ өөрийн хийж, бүтээж байгаа бүтээгдэхүүнээ экспортлох сонирхолтой. Экспортлох гэхээр нөхцөл нь бүрдээгүй. Тухайн бүтээгдэхүүн нь гадаад зах зээл дээр гараад өрсөлдөх чадваргүй байдаг ч юм уу. Ийм шалтгааны улмаас зарим харилцагчийн хүсэлт буцаагдах тал бий.

 

-Хөгжлийн банк сүүлийн үед ноолуурын салбарт нэлээд анхаарч, энэ чиглэлд зээл түлхүү гаргах шиг болсон?

 

-Зээлийн үлдэгдлийн салбараар нь ангилбал боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарт 1 их наяд 139 тэрбум, барилгын салбарт 688 тэрбум, дамжуулан зээл буюу арилжааны банкуудаар дамжуулан нийт 483 тэрбум төгрөг. Мөн уул уурхайн салбарт 232 тэрбум, эрчим хүчний салбарт 138 тэрбум, агаарын тээвэрт 42 тэрбум, хөдөө аж ахуйд 41 тэрбум төгрөг, бусад салбарт 39 тэрбум төгрөгийн зээлийг тус тус олгоод байна. Аль болох олон эдийн засгийн бүхий л секторыг дэмжих бодлого баримталдаг.

 

Хөгжлийн банкнаас олгосон зээлийг газар зүйн байршлаар нь www.dbm.mn цахим хуудаст байршуулсан. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын хаана, ямар төсөл хэрэгжиж байгааг тэндээс харах бүрэн боломжтой. Ямар нэртэй төслийг хаана хэрэгжүүлсэн, хугацаа, хэрэгжилтийнх нь түвшин гээд бүхий л мэдээлэл гарч ирнэ.

 

-Хөгжлийн банкны зээлийн эргэн төлөлт хэр байгаа вэ. Чанаргүй зээл олширсон гэх мэдээлэл бий?

 

-2017 онд 1 их наяд, 2018 онд 827.6 тэрбум төгрөгийг төлүүлсэн. Хамгийн сүүлийн буюу 2019 оны гуравдугаар сарын 31-ний байдлаар бизнес төлөвлөгөөтэй харьцуулсан үзүүлэлт 79.8 тэрбум буюу 80 орчим хувиар зээлээ эргүүлэн төлүүлж авсан. Зээлийг аль болох тодорхой хэмжээгээр төлүүлэхийг хичээдэг. Гэхдээ тухайн бизнесийнх нь үйл ажиллагаатай холбоотой хугацаа сунгах хэрэгцээ шаардлага гардаг. Үйлдвэр нь ашиглалтад ордоггүй ч юм уу иймэрхүү бэрхшээлүүд амьдрал дээр бий.

 

-Чанаргүй зээлийн үзүүлэлт..?

 

-2018 он хүртэл 8.4 хувийн чанаргүй зээлийн багцтай байсан. Олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу нийт зээлийн багцынхаа 8.4 хувийг чанаргүй зээлийн багц гэсэн ангилалд оруулчихсан явж байсан. Харамсалтай нь, “Капитал” банк дампуурснаар  энэ үзүүлэлт өсч, 10.4 хувь болоод байна.

 

-Ингэснээр банкны шалгуур үзүүлэлтийн зохистой харьцаа алдагдсан гэсэн үг үү?

 

-Үгүй ээ. Хөгжлийн банкин дээр хэд хэдэн шалгуур үзүүлэлт, зохистой харьцаанууд тавигдсан байдаг. Хөгжлийн банкны хуулиар хоёр том шалгуур үзүүлэлт тавигддаг. Нэгдүгээрт, нийт зээлийн багцыг 30 дахин нэмэгдүүлсэнээс дээш хэмжээгээр зээл олгож болохгүй. Одоогоор энэ харьцаа 12 дахин бага байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, үзүүлэлтээ хангаж байгаа. Нөгөө нь том зээлдэгчийн зээлийн багц. 300 гаруй тэрбум төгрөгөөс дээш зээлийн багцтай харилцагч байдаггүй. Тэгэхээр энэ үзүүлэлтээ хангаж ажиллаж байна.  

 

-100 тэрбум төгрөгөөс дээш зээлийн үлдэгдэлтэй 9 зээлдэгч Хөгжлийн банкинд бий гэж танилцуулж байсан. Эдгээр 9 зээлдэгч нь нийт зээлийн багцын 55.4 хувийг эзэлдэг. Гэвч эдгээрээс 5 зээлдэгч нь асуудалтай?

 

-“ТОСК”, “Хөтөл”, “QSC”, “Эрэл”, “Капитал" гээд таван том зээлдэгч байна. Тэдэнд 2014 он хүртэл 863 тэрбум төгрөгийн зээлийг олгосон. Өнөөдрийн байдлаар энэ таван том зээлдэгчийн зээлийн үлдэгдэл нь 731 тэрбум төгрөг. Энэ 731 тэрбум төгрөгт 265.7 тэрбум төгрөгийн эрсдлийн санг байгуулчихсан. Энгийн үгээр хэлбэл, энэ 5 том зээлдэгч зээлээ төлж барагдуулчихвал энэ хэмжээгээр банкныхаа ашгийг нэмэгдүүлэх, энэ мөнгийг өөр харилцагчид гаргах боломжууд нээгдэнэ.

 

-Хэрэв зээлийг төлүүлж чадвал Хөгжлийн банкны санхүүгийн үзүүлэлтэд том нөлөө гарах байх?

 

-Хэрэв төлүүлж чадвал хөгжлийн банкны санхүүгийн үзүүлэлт дараагийн шинэ түвшинд хүрэх боломж бий. 2019 оныг активын удирдлагыг сайжруулах, активын чанарыг сайжруулах жил болгон зарласан. Энэ хүрээнд ТОСК төрийн өмчийн компанийн зээлийн үлдэгдэл 270 тэрбум төгрөгийг барагдуулахын тулд Засгийн газар дээр ажлын хэсэг гарчихсан ажиллаж байна. Харин “Хөтөл” компанийн хувьд улсын комисст хүлээлгэж өгөх ажлыг хийж байна.

 

“QSC” компанийн хувьд Эрдэнэтийн 49 хувьтай холбоотойгоор суутган тооцох тухай Засгийн газрын тогтоол гарсан. “Эрэл” дээр мөн адил төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр энэ үйлдвэрийг цаашид ашиглалтад оруулбал барилгын салбарт ямар ахиц гарч болох уу, иргэдийг хямд төсөр орон сууцаар хангах ямар боломж байна гэдгийг Засгийн газар дээр ажлын хэсэг гарчихсан судалж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, энэ жил дээрх 5 том зээл дээр ямар нэгэн байдлаар ахиц гаргавал 2019 оны жилийн эцэст Хөгжлийн банкны санхүүгийн  үзүүлэлт эрс сайжирна.

 

-Эрсдэлийн санг нэмэгдүүлж байгаа нөгөө талаар Хөгжлийн банкны ашиг тэр хэрээр багасч байна гэж ойлгож болох уу?

 

-Эрсдлийн санг ирээдүйд хүлээж болзошгүй алдагдлаа нөхөх зорилгоор байгуулдаг. 2016 оны 9 сарын 30-ны байдлаар 111.5 тэрбум төгрөгийн сан байгуулсан байсан. Өөрөөр хэлбэл, Хөгжлийн банк үүсгэн байгуулагдсан 2012 оноос хойш 2016 оны 9 сарын 30 хүртэл 111.5 тэрбум төгрөгийн сан байгуулсан. Энэ сан нь нийт зээлийн багцынхаа 1.9 хувийг эзэлж байсан. Сүүлийн хоёр гаруй жилийн хугацаанд 231 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлсэн. Ингэснээр эрсдэлийн сан 342.5 тэрбум төгрөгийн үлдэгдэлтэй, нийт зээлийн багцын 13.3 хувийг нөхөх боломжтой болсон. Нийт байгуулсан эрсдлийн сангийн 90 хувийг 2017 оноос өмнө олгосон зээлүүд эзэлж байна. Эрдслийн санг жил болгон хөндлөнгийн аудитын байгууллагаар баталгаажуулдаг. Товчхондоо, Хөгжлийн банк дэлхийн томоохон 4 аудитын компаниар жилд хоёр удаа хөндлөнгийн аудит хийлгэдэг.

 

-Ярилцсанд баярлалаа.

Ч.Мөнхбаяр: Хөгжлийн банк аль болох урт хугацаатай зээлийг бага хүүтэйгээр олгох байр суурь баримталдаг