Жил бүрийн энэ өдөр дэлхий нийт хүчирхийллийн талаар чимээгүй явж ирсэн асуудлуудыг дуугарч, бодлого, нийгмийн оролцоо, хувь хүний ухамсрын шинэ түвшинд хүргэхийг зорьдог. Харин 2025 он дэлхийн хувьд ч, Монголын хувьд ч хүчирхийллийн шинж чанар, цар хүрээ, хэлбэрүүд эрс өөрчлөгдөж буй үе тохиолдож байна.

 

Энэ өдрөөр зөвхөн нэг удаагийн уриа хэлэх бус, нийгмийн системийн гүн гүнзгий доголдлыг харж, бодит шийдлүүдийг эрэлхийлж, олон жилийн турш үргэлжилж ирсэн хохирогчдын дуу хоолойг ил гаргах шаардлагатай.

 

Дэлхийн түвшинд: Хүчирхийлэл хэлбэрээ өөрчилж байна

 

Өнөөдөр эмэгтэйчүүдийн эсрэг хүчирхийлэл зөвхөн гэр бүлийн хүрээнд хязгаарлагдахгүй, технологийн хөгжилтэй зэрэгцэн цахим орчинд бүр ч хурдтай тэлж, хохирол нь улам нарийн, илрэхэд хүндрэлтэй, хариуцлага тооцох механизм сул хэвээр байна.

 

1. Цахим хүчирхийлэл — шинэ эрсдэл, хуучин үр дагавар

 

Онлайн дарамт, сүрдүүлэг

 

Хувийн зургийг зөвшөөрөлгүй тараах

 

Дижитал тагналт

 

Соц сүлжээгээр доромжлох, нэр төрд халдах

 

AI ашигласан хуурамч зураг, deepfake

 

Эдгээр нь өсвөр насныхан, охид, залуу эмэгтэйчүүдийн хувьд сэтгэл зүйн гүн хохирол үүсгэж, нийгмийн амьдралаас тусгаарлагдах, сургалт, ажил хөдөлмөрөөс татгалзах шалтгаан болж байна.

 

Цахим хүчирхийллийн нийтлэг шинж нь баримт үлдэхгүй мэт санагдах тул ихэвчлэн мэдээлэгддэггүй. Энэ нь бодит тоо, бодит хохирол хоёрын хооронд асар их зөрүү үүсгэдэг.

 

2. Соёлын хүчин зүйл — уламжлал ба тэгш бус байдлын зөрчил

 

Дэлхийн олон оронд уламжлалт хэвшмэл ойлголтууд:

 

Эрэгтэй давамгай соёл

 

Эмэгтэйчүүдийн бие даасан байдлыг хязгаарлах хандлага

 

Хүчирхийллийг “гэр бүлийн дотоод асуудал” гэж үзэх

 

Хохирогчийг буруутгах

 

зэрэг нь хүчирхийллийн далд хэлбэрүүдийг улам бэхжүүлж байна.

 

3. Эдийн засгийн тэгш бус байдал

 

Эмэгтэйчүүдийн орлогын түвшин, ажлын байрны боломж, нийгмийн баталгаагаар хоцрогдож байгаа нь хүчирхийлэлд өртөх магадлалыг нэмэгдүүлдэг нь дэлхийн бүх бүс нутагт ажиглагддаг.

 

Монголын нөхцөл байдал: Ахиц гарч байгаа ч системийн асуудлууд хэвээр

 

Сүүлийн жилүүдэд Монголд хүчирхийллийн талаарх мэдээлэх соёл нэмэгдэж, хохирогчдод хүрэх зарим үйлчилгээ сайжирсан. Гэсэн ч гүнзгий судалгаа, бодлогын түвшний тогтолцоо харахад хэд хэдэн гол асуудал маш тод харагдаж байна.

 

1. Хүчирхийлэл улам залуужиж байна

 

Сургуулийн насны охид сэтгэлзүйн болон цахим дарамтад өртөх нь нэмэгдэж, хосын харилцаанд согтууруулах ундаагүй орчинд ч хүчирхийлэл илрэх нь тогтмол болсон. Оюутан, залуучуудын дунд:

 

хяналт тогтоох,

 

утсыг шалгах,

 

нийгмийн сүлжээнд хязгаар тавих,

 

нэгнээ тагнах

 

зэрэг “хайр” нэртэй хүчирхийллийн хэв маяг түгээмэл.

 

 

2. Хуулийн хэрэгжилт — бичиг дээр сайхан, бодит амьдралд сул

 

Хүчирхийллийн хуулиуд харьцангуй сайн харагдавч:

 

Тусгай хамгаалах байр хүрэлцээгүй

 

Сэтгэлзүйн үйлчилгээ тогтолцоотой биш

 

Орон нутагт мэргэжилтэн дутагдалтай

 

Хамгаалах цахим бугуйвч хангалтгүй

 

Хохирогчийн мэдээллийг хамгаалах механизм сул

 

гэх асуудлууд байсаар байна.

 

3. Нийгмийн хандлага өөрчлөгдөхөд удаан байна

 

"Тэсэх хэрэгтэй",

"Гэр бүл салгах муу",

"Эмэгтэй хүн дуугүй бай"

гэсэн үзэл бодол олон нийгмийн давхаргад хэвээр байна.

 

Энэ нь хохирогчид тусламж авах, мэдээлэх, хуулийн байгууллагад итгэх итгэлд хүчтэй нөлөөлдөг.

 

Яагаад энэ асуудал зөвхөн эмэгтэйчүүдийн асуудал биш вэ?

 

Хүчирхийлэл нь нийгмийн:

 

эдийн засаг

 

боловсрол

 

эрүүл мэнд

 

хөдөлмөрийн бүтээмж

 

хүүхдүүдийн ирээдүй

 

зэрэг бүх салбарт үргэлжилсэн хохирол үүсгэдэг.

 

Хүчирхийлэлтэй гэр бүлд өссөн хүүхдүүдийн:

 

сэтгэлзүйн эрсдэл өндөр,

 

тайван бус зан төлөв төлөвших,

 

ирээдүйд хүчирхийлэл үйлдэх магадлал нэмэгдэх

 

зэрэг нь дараагийн үеийн нийгэмд сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл хүчирхийлэл — үе дамжих нийгмийн өвчин.

 

Юу хийх ёстой вэ? — Бодит шийдлүүд

 

1. Цахим орчинд баталгаатай хамгаалалт бий болгох

 

AI-д суурилсан хуурамч зурагтай тэмцэх эрхзүй

 

Хувийн мэдээлэл тараагчдад хатуу хариуцлага

 

Нийгмийн сүлжээний платформуудын үүргийг тодорхой болгох

 

Цахим гомдлын нэг цонхны систем бий болгох

 

2. Хохирогч төвтэй үйлчилгээний шинэ загвар хэрэгтэй

 

Түр хамгаалах байрны тоог нэмэгдүүлэх

 

Сэтгэлзүйн тусламжийг аймаг, суманд хүртээмжтэй болгох

 

Хохирогчдод санхүүгийн дэмжлэг олгох системийг бий болгох

 

Нэргүй, аюулгүй мэдээлэх үйлчилгээ

 

3. Боловсролын тогтолцоонд хүчирхийллийн эсрэг боловсрол оруулах

 

Сургуулийн хөтөлбөрт:

 

харилцааны боловсрол,

 

сэтгэлзүйн эрүүл мэнд,

 

дижитал аюулгүй байдал

 

зэрэг хичээлүүдийг тогтмол оруулах шаардлагатай.

 

4. Эрэгтэйчүүдийг зөвхөн “буруутгагч” бус “оролцогч” болгох

 

Эрэгтэйчүүдийн оролцоогүйгээр хүчирхийллийг таслан зогсоох боломжгүй.

Тэднийг:

 

соён гэгээрүүлэх ажилд,

 

сайн дурын бүлгүүдэд,

 

залуучуудад чиглэсэн кампанит ажилд

 

оролцуулах нь бодит үр дүнд хүргэнэ.

 

Дүгнэлт: Хүчирхийллийг таслан зогсоох нь улс орон бүрийн хөгжлийн шалгуур

 

Эмэгтэйчүүдийн эсрэг хүчирхийлэл хэчнээн өргөн хүрээтэй, олон хэлбэртэй, олон түвшний нөлөөтэй болох нь жил ирэх тусам улам тодорч байна. Энэ бол гэр бүлийн дотоод маргаан биш, улс орны хөгжлийн үндсэн тулгуур — хүний эрх, тэгш байдал, нийгмийн аюулгүй байдлын асуудал юм.

 

2025 оны уриа болох “Бүх эмэгтэй, охидын эсрэг цахим хүчирхийллийг зогсооё” нь бидэнд нэг зүйлийг тод сануулж байна:

Технологи хөгжих тусам хүчирхийлэл ч хөгжиж байна — харин хамгаалалт түүнээс ч хурдан хөгжих ёстой.

Эмэгтэйчүүдийн эсрэг хүчирхийлэл: Дэлхийн сорилт ба Монголын бодит байда